ผู้เขียน: นพ. โกมาตร จึงเสถียรทรัพย์

บันทึกเรื่องราวและวิเคราะห์ความเคลื่อนไหวของประชาสังคมไทยในการปฏิรูประบบสุขภาพ ทั้งประสบการณ์และบทเรียนจากภาคประชาสังคมอย่างเป็นลำดับขั้น นำเสนอให้เห็นความเป็นมาของความพยายามที่จะปฏิรูประบบสุขภาพไทย โดยเน้นวิเคราะห์หลักการและแนวคิดที่สำคัญที่อยู่เบื้องหลังของการปฏิรูป รวมทั้งยุทธศาสตร์ในการปฏิรูปที่ถูกแปลเป็นการปฏิบัติในช่วงสามปีแรก (พ.ศ.2543-2546) ของกระบวนการปฏิรูประบบสุขภาพ เพื่อที่จะเข้าใจถึงบทบาทของประชาสังคมในบริบทที่กว้างขวางขึ้น รวมทั้งยังได้ทบทวนและสรุปแนวคิดทฤษฎีที่สำคัญ ๆ เกี่ยวกับประชาสังคมที่มีอยู่ โดยอาศัยการนิยามประชาสังคมไว้อย่างกว้าง ๆ ว่า เป็นอาณาบริเวณหรือพื้นที่ทางสังคมที่ปัจเจกบุคคล และกลุ่มบุคคลที่ใส่ใจต่อความเป็นอยู่ที่ดีของสังคมส่วนรวม มีความกระตือรือร้น ร่วมแรงร่วมใจกัน และก่อตัวกันเป็นองค์กร และเครือข่ายที่ไม่เป็นทางการต่าง ๆ เพื่อมีส่วนร่วมในกิจกรรมที่มีผลต่อความเป็นอยู่ของสาธารณะ โดยได้ชี้ให้เห็นว่า สิ่งที่สำคัญที่สุดในกระบวนการปฏิรูประบบสุขภาพคือการสร้างเวทีการถกแถลงแสดงความคิดเห็นเพื่อให้ปัญหาและความต้องการต่าง ๆ ได้รับการพินิจพิจารณาร่วมกัน เป็นกระบวนการใช้เหตุผลและความสมานฉันท์เพื่อหาทางออกร่วมกันอย่างสันติ